Mardin; Rüya Masal Şiir Şehir Yol Hikâyeleri - Yol Portreleri’9 Konuşturan: Şair Kadir Korkut, Anlatan: Yazar Fahri Tuna
Mardin, birkaç cümle ile nedir senin için Fahri Abi? Rüya şehir. Yok masal şehir. Yok yok şiir şehir. Doğrusunu söylemek gerekirse hem rüya hem masal hem şiir şehir. En çok da şiir gibi şehir. Sizi egzotik bir havaya sokup Ortaçağın koynunda dolaştıran, ayağınızı yerden kesen şehir. Seviyoruz ya Mardin’i. Hem de çok. Haksızlık etmeyeyim, o da bizi sever.
Mardin’i kısaca tanımak istesek? 900 bin nüfuslu orta ölçekli bir şehir Mardin. On ilçesi var: Turabdin Dağlarının yamaçlarına 1084 metre rakımda kurulu Mardin’in merkezi olan 200 bin nüfuslu Artuklu. 600 metre rakımlı Mezopotamya Ovasında kurulu 275.000 nüfuslu Kızıltepe, 125 biner nüfuslu Midyat ve Nusaybin ilçeleri. Küçük Mardin denilen Savur. Mardin merkezinin özelliklerini taşıyan Ömerli ve Yeşilli. Zeytiniyle ünlü Derik. Dağlık bölgede Mazıdağı ve Dargeçit. Çok dilli (Arapça, Kürtçe, Türkçe, Süryanice, Ermenice) çok dinli (İslâm, Hristiyanlık (Süryaniler ve Ermeniler), Yedizilik) bir şehir. Hoşgörünün ve birlikte yaşamanın kitabını yazan şehir.
Mardin’in bizim için önemi nedir? Her şeyden önce bir Artuklu yani bir Türk şehridir Mardin. On beş medeniyet gelmiş geçmiş o topraklardan. Hemen hepsinin izleri var. Ama en çok da Artukluların. Başta Kasımiye Medresesi olmak üzere. Kerbelâ’da Yezid zulmünden tek sağ kurtulabilen yedi yaşındaki Hazreti Peygamber torunu Zeynelabidin’in aynı ismi taşıyan torununun kabri de Nusaybin’de. Süryanilerin en görkemli mabedi Deyrulzaferan Kilisesi de Mardin merkezde. Pers Kralı Daryus’un kurup başkent olarak kullandığı tarihi Dara şehri de Mardin’de. Netice itibarıyla buram buram tarih, buram buram hoşgörü, buram buram bereket. Tarih turizmi, inanç turizmi, kültür turizmi. Huzur şehridir Mardin. Bir Türk şehridir de.
Mardin senin dünyana nasıl girdi abi? İlk tanıdığın Mardinli kimdir? Yakın dostum, Sapanca Şiir Akşamlarının ilk beş senesinde (2001-05) düzenleme kurulu başkanımız olan, Sapanca eski kaymakamı Hasan Duruer’in 2008 Aralık ayında Mardin Valisi olarak atanmasıyla. Malum, dostlarımız neredeyse, gönüllerimiz oradadır.
Senin Mardin’e ilk gidişin-görüşün ne zaman ve nasıl oldu? Bugüne değin kaç kere gittin? En son gidişin ne zaman? 2009 Yazında Adapazarı Beşköprü’den komşum emekli öğretmen Orhan Ukşal’ın sınıf öğretmeni kızı Gamze Ukşal Mardin’e atanınca, Orhan Hoca kızı ve beni de alıp Mardin’e, vali beyle tanıştırmaya götürdü. O ilk gidişim. Vali Duruer, akşam tarihi şehri gezdirdi bize. Tek kelimeyle çarpıldım. Sonrasında, saymadım ama, en az elli defa gitmişimdir. Son gidişim ise, Şair Nurullah Genç dostum ve Mahşerin Beş Yayanı arkadaşlarımla, 2018 baharında.
GAP Kültür Birliği danışmanlığın ve Mardin? Mardin Valisi Hasan Duruer dostum, bölgedeki dokuz ilin kültürel birlikteliğini artırmaya yönelik olarak kanunla kurulan Güneydoğu Kültür Birliği’nin 27 kişilik genel kurulunca, üç yıllığına birlik başkanı olarak seçilmişti. Ben de 49 yaşından yeni emekli olmuştum. Aynı yılın Kasımında İstanbul’da buluştuk. Genel sekreter olarak gel, birlikte memlekete hizmet edelim, dedi. Bir şehit torunu olarak elbette görevden kaçamazdım. Ailemi götüremediğimden ancak danışman olarak görevi kabul ettim. 1 Aralık 2009-1 Nisan 2011 arasında, on altı ay, altmış altı hafta, ortalama haftada-on günde bir, tahminen elli defa, uçakla Güneydoğu’ya gittim, uçakla geldim. Antep, Urfa, Adıyaman, Diyarbakır Havaalanlarıyla. En çok da Mardin tabii ki. Dokuz ilde, on altı ay süreyle, başımızda Vali Hasan Duruer, beş kişilik iyi bir ekiple, kitaplar, dergiler, edebiyat yarışmaları, kültürel etkinlikler, tiyatrolar… Şerefle, huzurla, mutlulukla, insanımıza hizmet etmeye çalıştık. Şükrederiz.
Akademi-Gap ve ‘Abbara’? 01 Aralık 2009’da Gap Kültür Birliği Danışmanı olarak resmen göreve başlamak üzere, o gün uçakta gelirken, bir proje geliştirdim: Akademi-GAP. Güneydoğu’daki şehirlerin liselerinden en yetenekli 144 genci, on beş gün süreyle, altı ayrı edebiyat sanat atölyesinde, 40 şair yazar sanatçıyla buluşturmak… Hasan Vali’ye, sana bir hediye ile geldim, fark edilirse ikimiz de ödül alırız dedim. Rabbime şükürler olsun, 20 Haziran-4 Temmuz 2010 tarihleri arasında, Güneydoğu’nun sekiz ilinden 144 en yetenekli gencini, Mardin merkezinde, yatılı olarak, Yazar D. Mehmet Doğan’dan Yönetmen Mesut Uçakan’a, Fotoğraf sanatçısı İbrahim Zaman’dan Tiyatro oyuncusu Nejat Birecik’e, Şair Ömer Erdem’den Şarkıcı Suavi’ye… tam kırk şair yazar sanatçıyla buluşturduk. Tam bir edebiyat kültür sanat müzik şöleniydi. Dayanışma, kültür, sanat birlikteliği. Gelişim, ufuk açma, vizyon gelişimi. (Nitekim projeyi takip eden Türkiye Gönüllü Eğitimciler Birliği, Hasan Vali’yi 2010 Yılın Valisi, beni de 2010 Yılın Kültür Sanat Adamı Ödülü ile ödüllendirdi. Sağ olsunlar.) 2010 ilkbaharında GAP Kültür Birliği olarak tüm bölgenin lise ve üniversite öğrencileri arası ve halk nezdinde, Cahit Sıtkı Tarancı Şiir Yarışması, Murathan Mungan Hikâye Yarışması ve Prof. Dr. Abdülkadir Karahan Deneme Yarışması düzenledik. Ve ödülleri Diyarbakır’da Tarancı Konağı’nda, Mardin’de Artuklu Kültür Merkezi’nde ve Şanlıurfa’da Prof. Dr. Abdülkadir Karahan Kütüphanesi’nde verdik. Kitaplaştırdık da. Amacımız GAP’ın yetenek havuzunu oluşturmaktı. Bölgesel / ulusal bir dergi ile de başta bu ödüller alanlar olmak üzere, bölgenin edebiyat sesini / sözünü Türkiye’ye duyurmak istedik. İyi bir yayın kurulu kurduk. İllere temsilciler atadık. Düşündük taşındık, tartıştık. Yüz civarında alternatif isim arasından, bölgede yaygın olan, altı sokak üstü ev, Abbara’ya karar verdik dergi adı olarak. Mardin’de ödüllük bir grafiker var. Güzel bir dost, ulusal düzeyde bir grafiker: Hakan Irmak. Onun gayretleriyle ete kemiğe büründü Abbara. 2011 Ocak, Şubat, Mart ve Nisan ayında dört sayı, aylık olarak, 64 sayfalık, şiir öykü deneme söyleşi araştırma grafik fotoğraf… dolu dolu bir dergi çıkarttık. Güneydoğu’nun edebî birikimini ulusala duyurmaya çalıştık. Ama Vali Hasan Duruer, hak etmediği şekilde, 27 Mart 2011’de merkeze alınınca, ben de istifa ettim. Aynı uçakla İstanbul’a döndük. Maalesef sonraki vali ve ekibi, uyarmamıza rağmen, bu güzel dergiyi devam ettirmediler. Güneydoğu’nun sesi, sözü, yüz akı olan Abbara’mız, Edebiyat Dergileri Kabristanında yerini almış oldu.
Mardin mutfağı desem sana? Hiç düşünmeden Mardin Kebabı derim. Sonra Mardin Ciğeri. Ama Yusuf Usta’da. Kaburga Dolmasını da çok severim. Ama kardeşim Arlan Şahkulubey’in annesi Dervişe Teyze yapacak. Süryani Köftesi de lezzetlidir, severim. Ikbizlahmi, I’rok, hepsi güzel. Vedat Ağa’nın Konağında pişen kuzunun tadına da doyamadım. Şehrin yüz yıllık markası, Davut Selim’in Badem Şekeri de harikadır.
Mardin senin için kimler demek Fahri Abi? Öncelikle Ressam İsmet Yedikardeş. Ardından iş insanı Sabahattin Evrensel. Sonra Şeyhmus Erginoğlu. Yaşayan evliyamız. Daha sonra Şahkulubey Ailesi. Arlan ve kızı Ece. Sonra Mardin’in 2.10’luk devi Necmettin ile 1.30’luk cücesi Mahmut kardeşlerim. Kikan Aşiretine ait 160 köyün ağası Vedat Timurağaoğlu dostum. Başkaları da var elbette. Çok dostum var benim Mardin’de.
İlk olarak Ressam İsmet Yedikardeş desem? Dünyamı, dünyamızı güzelleştiren ağabey. Sanat bir insana bu kadar mı yakışır. Zenginlik bir insana bu kadar mı yakışır. Mardinlilik bir insana bu kadar mı yakışır. Cömert, mütevazı, samimi, mümin, mütevekkil, musalli ressam. Ömrü İstanbul ve Almanya’da geçse de ABD başta en az on beş ülkede sergiler açsa da kalbi hep Mardin’dedir Mardin’ledir Mardince’dir İsmet Ağabey’in. Florya’daki atölyesinde Kur’an’daki Kıyamet Ayetleri’ni resimliyor bir süredir. Güzel adam. Can ağabeyim.
Ahuy ya da Sabahattin Evrensel desem? Mardinli iş adamı. Artuklu Kervansarayı’nın sahibi. Yiğit, mert, zeki, gözü kara, iş bitirici, becerikli ve cömert adam. Pratik de. Mardin’in ağır toplarından. Kara kutusu aynı zamanda. Çok yemeğini yedik. Ahuy o. (Mardin Türkçesinde ahuy, kardeş demek.) Mardin’deki ahuy. Ahuyum. Ahuyumuz.
Şeyhmus Erginoğlu senin için neyi ifade ediyor Fahri abi? Mardin’in yaşayan evliyası. Her Cuma çıkışı, Şehidiye Camii avlusunda, Yusuf Usta’da, leziz kebapları taam ederken, Vali Hasan Duruer’in, masasında daimi konuğu, kendi elleriyle suyunu doldurduğu Cennet yüzlü ağabey. Aslında kamyon şoförü bir SSK emeklisi. Mardin’de günlerce yerin altında kalarak, tek kuruş almadan 45 çeşmenin suyunu akıtan bir fedakâr kahraman. Her gece üçte kalkarak, cebinden masrafla diktiği 55 bin ağacı sulayan bir büyük kahraman. Vali Hasan Duruer’in onu Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’e takdim ederken söylediği Mardin’in en zengin adamı sözünü tam hak etmiş bir güzel ağabey. Hayatımızın zenginliği. Gönül adamı. Yaşayan iyilik padişahımız o bizim.
Arlan Şahkulubey ve Ece Şahkulıbey desem? Mardin’in köklü ailelerindendir Şahkulubeyler. Soylarının Hz. Ömer’e dayandığını söylerler. İran’dan gelip yerleştiklerini de. Merkezde dokuz odalı görkemli bir konağın sahipleri. Arlan, ailenin erkeği. Reisi. Benden birkaç yaş küçük. Yiğit, mert, cömert, insancıl biri. Ortanca kızı Ece, Akademi-Gap’taki yıldız öğrencilerimizden. İstanbul’da hukuk okudu. Kızım Ayşenur’un İstanbul’daki düğününde de vardı. Güleryüzlü, akıllı, becerikli, nitelikli, iyi kalpli bir kızdır Ece’miz.
Tezat kardeşler, Necmettin ve Mahmut’u sormak istiyorum? Artuklu Kervansaray Oteli’nde gelenlere yardımcı olan ikili olarak tanıdım Necmettin ile Mahmut’u. Necmettin 2.10 boyunda gerçek bir dev. Uzun upuzun. Altın kalpli bir dev. Tertemiz ruhlu bir emekçi. Mahmut da bir cüce. 1.30 var yok. O da bir başka güzel kalpli adam. İkisini de çok severim. Mahmut’un, ara sıra makam arabasıyla onu alıp şehri gezdiren Mardin Valisi Hasan Duruer’e söylediği, Vali Bey, kıymetimi bilin, ben her valinin arabasına binmem. İlk defa sizinkine biniyorum, sözü de çok manidardır. İkisi de Mardin’in rengi, zenginliği, güzelliğidir. Selâm olsun ikisine de.
Kikan Aşireti Ağası Vedat Timurağaoğlu kimdir senin için? Güneydoğu’da aşiret ve ağalık sistemini yakından tanıdım. Ve sevdim. Sevdiren de Mardin’de 160 köy, Suriye’de 200 köy, toplamda 360 köyü kapsayan Kikan (İki Kardeş) Aşireti’nin ağası Vedat
Timurağaoğlu’dur. Vedat kardeşimi yakından tanıyınca ben de bundan böyle Kikan Aşireti’ndenim, dedim. Kibar, zeki, mütedeyyin, cömert, dünyayı gezen ve iyi okuyan, devletine milletine bağlı, girişimci, birleştirici ve kaynaştırıcı bir kardeşimdir Vedat. Kızıltepe Ovasının yüz akı bir ailedir Timurağaoğulları. Her yönüyle ama. Vedat, filmlerdeki zalim ağa tiplemesiyle zerre alakası olmayan bir güzel adamdır. Kardeşi Mehmet de ondan geri kalmaz. Eşim eşini ailesini de tanıdı. Evlerinde. Sofraları geniştir, kalpleri gibi. Her gün bir koyun kesilir ve misafirlere ikram edilir onlarda. 500 silahlı askeriyle Edirne’ye gelip 1914’te şehri Bulgar İşgâli’nden kurtaran, ardından bir kaymakam-bir binbaşı ünvanı verilen işte bu Kikan Aşireti’nin öncüsüdür Timurağaoğulları. Seyyit sülalesindendirler.
Mardin senin için başka kimler demek? Yukarıdaki isimlerin dışında usta grafiker, sanatçı Hakan Irmak demek mesela. Bakırcı, Şahmarancı Hasan Usta var. Kebapçı Yusuf Usta var. Arkeolog Mesut Alp, müzik öğretmeni Seyithan Kızıl var. Erdoba’nın garsonu Cemil İrkilata. Elhamdülillah Süryaniyim diyen Mardinspor başkanı Tekin Alkan var. Mardin Süryani Metroploliti Saliba Özmen var. Sabancı Kent Müzesi güvenlik amiri Abdurrahim Aksoy ve özel güvenlik Şemsihan Özen kardeşlerim var. THY Mardin temsilcisi olarak çok kahrımı çeken Müzeyyen Bilen var. Bisen Ailesi var; Remzi Bisen, Aynur Bisen kardeşlerim. Çok iyi edebiyat öğretmeni olan Lokman Çiçekana ve İnayet Otlu var. Yazar kardeşim Riyad Tezcan var. Dilek Sınavu kardeşim var. 19 kardeşli Şoför Ali Suvay kardeşim var. Artuklu Kervansaray Otelin eski yöneticisi, çok sevdiğim kardeşim Hızır Akbey var. Dergilerin dostu, dergi koleksiyoneri Abdülvahap Dirim kardeşim var. Yirmi isim daha saydık. Başka da arkadaşlarım var. Mardin güzel kalpli insanlar diyarıdır. Kesinlikle öyledir.
Son olarak Mardin denilince aklımızda nasıl bir cümle kalmalı? Mardin’i beş kelime ile nasıl hatırlamalıyız? Artuklular. Abbaralar. Badem şekeri. Tarih. Bereket. Ve Rüya, masal, şiir şehir Mardin. Tam da böyle. Şeksiz şüphesiz. Abartısız.
