TÜRK T A R İ H K U R U M U B A S I M E V İ - A N K A R A

Bizans dönemi, 1114 yılında meydana gelen Maraş merkezli deprem ve Hristiyan papaz olan yazarın depremi yorumlaması...

C C X V I L

Aynı yılda biz mahlûklar, Allahın gazabına uğradık. Çünkü Allah her şeye muktedir olan kuvvetiyle öfkeli bakışlarnı mahlûklarına çevirdi. Zira bütün insanoğulları, Peygamberin; “ Bu zamanda, adâleti icra eden ne bir prens, ne bir peygamber ve ne de bir şef vardır” demiş olduğu üzre, doğru yoldan sapmış bulunuyorlardı. İşte herkes bu suretle günah yollarını tercih edip ilahın bütün emir ve tenbihlerinden nefret ettiler. Çünkü gerek prensler, kumandanlar, halk adamları, reisler ve gerekse ruhanîler Allahın yolunda sabit kalmayıp cismanî şehvete kapıldılar. Allah bu işleri günah saydı ve Peygamberin: “ O yere nazar eyler ve sarsıtır. Allah öfkeli nazarlarla mahlûklanna baktı ve onlar İlâhî kuvvetin korkusundan yere serildiler” diye söylemiş olduğu sözler bu zam anda bir hakikat oldu.

Vaka şu suretle ceryan etti: Mareri ayının 12 sine tesadüf eden pazar günü. Haç yortusunda korkunç bir nişane belirdi. Bunun gibi İlâhî gazap ne geçmişte ne de bizim zamanımızda görülmüş ve işitilmiş ve ne de kitaplarda okunmuştu. Derin bir uykuya dalmış bulunduğum uz bir sırada aniden müthiş bir gürültü koptu ve bütün dünya sarsıldı.  Yeryüzü şiddetle titredi, kayalar yarıldı ve tepeler çatladı. D ağlarla tepeler şiddetle çınladı. Onlar canlı hayvanlar gibi ses çıkardılar. D ağların sesi, kulaklarda bir ordunun çıkardığı gürültüyü andırıyordu. Mahlûklar, Allahın gazabı altında şaşkın bir vaziyet içine düşmüş olup dalgalı bir deniz gibi titriyorlar ve çalkalanıyorlardı. Çünkü bütün ova ve dağlar sanki bakırdan imiş gibi çınladılar ve ağaçlar gibi sallandılar, insanlar ağır hastalar gibi inliyorlardı. Yeryüzünden, dehşete kapılmış ümitsiz bir fira ri gibi figan ve haykırış sesleri yükseliyordu. Bu sesler, zelzeleden sonra da geceleyin bir saat kadar işitiliyordu. Bu felâket esnasında herkes kendi hayatından ümidini kesti ve kıyam et gününün geldiğini zannetti. Çünkü tam bir kıyam et gününü andıran bir hal vardı. Gün pazar, makam “ var” ve kamer de eksilmekte olduğundan, her şey kıyamet gününü andırıyordu. Bundan dolayı, herkes yeis içine düşmüş ve ölü haline gelmişti. O gece birçok şehir ve bölgeler harap oldu. Harap olan yerler kâmilen Franklara aitti. Diğer bölgelerde ve müslümanlara ait bulunan yerlerde hiçbir zarar vukua gelmedi. O gece, Samusat, Hısmmansur, Keysun, Raban ve Maraş şehirleri harap oldu. Maraş’ın akıbeti o kadar feci olmuştur İti takriben 40,000 insan telef oldu. Bu, çok nüfûslu bir şehirdi ve bu felâketten hiç kimse kurtulamamıştı. Sis şehrinde de aynı şey vuku buldu ve sayısız insan öldü. Birçok manastır ve köy harap oldu ve on binlerce erkek ve kadın telef oldu. Karadağ’da bulunan meşhur Basilien manastırında, aziz Ermeni ruhanîleri, yeni yapılan bir kiliseyi taküs etmek üzre toplanmış bulunuyorlardı. Bunlar ayin icra ettikleri sırada kilise onların üzerlerine yıkıldı ve otuz ruhanî ile iki vardabet, enkaz altında şehid oldu. Onların cesetleri bu güne kadar orada kalmıştır. Maraş yakınında bulunup Htesuantz (Jesueens) denilen büyük manastırda da aynı şey vuku buldu. Bu manastır yıkıldı ve bütün rahipler enkaz altında kaldı. Zelzele durduktan sonra kar yağmağa başladı ve yeryüzü karla kaplandı. Maşgvor denilen meşhur Ermeni rahibi Grigor orada şehid oldu. Böylelikle birçok hıristiyanlar müthiş bir akıbete maruz kaldılar. Bu, onların günahları yüzünden olmuştur. Çünkü bunların her biri, Allahın çizmiş olduğu yolu terk edip yanlış yollara girmiş, Mukaddes kitaplarda yazılı olan tenbihlerden yüz çevirmiş ve çılgınca hareketlerde bulunmuşlardı. O nlar, hazreti Nuh zamanında, telef oluncaya kadar sırf yiyip içmekle vakit geçiren insanlar gibi hareket ettiler ve işte nihayet Allahın gazabına uğradılar ve işledikleri büyük günahlar yüzünden telef oldular.   Bakınız: Hrant_D_Andreasyan_Urfali_Mateos_Vekayin.pdf