“Anoreksiya” terimi yemek istememe anlamına gelirken, “nervoza” kelimesi eklendiğinde durum bir ruhsal rahatsızlık kategorisine giriyor. Bu bozukluk, bireyin yeme, kilo ve beden algısı üzerine geliştirdiği olumsuz düşüncelerle başlıyor ve zamanla yaşam kalitesini ciddi şekilde düşürüyor. Kişinin yemek yeme isteğinin körelmesi ile başlayan bu hastalık, tedavi edilmemesi durumunda ölümcül sonuçlara kadar varabiliyor. Son dönemde özellikle sosyal medyanın etkisi ile giderek popüler hale gelen anoreksiya nervoza ile bugün hala çok sayıda kişi mücadele ediyor. Gerek toplum baskısı gerekse geçmişten gelen “güzellik algıları” pek çok kişiyi bu hastalığa sürüklüyor. Peki ilk belirtileri neler? Tedavisi nedir? Diyetisyen Selinay Kaynar, merak edilen soruların yanıtlarını genç gazeteci Nilsu Semiz ‘e anlattı.
- YEME BOZUKLUĞU TAM OLARAK NEDİR?
- Yeme bozukluğu genel olarak bir insanın yemekle ya da gıdayla kurduğu ilişkinin bozulmasıdır.Bu bazen çok yemekolabiliyor bazen az yemek olabiliyor bazen de kendi kendiniherhangi bir yiyecekten ya da yiyecek grubundan kısıtlamak olabiliyor çok çeşitleri var
- BİR KİŞİDE YEME BOZUKLUĞU OLDUĞUNU NASIL ANLAYABİLİRİZ? EN YAYGIN BELİRTİLERİ NELERDİR?
-Yeme bozukluklarının çok çeşidi var. Anoreksiya nevroza ,bulimia nervoza, gece tıkanırcasına yeme bozukluğu gibi ya da herkesin izole bir yeme bozukluğu vardır. Genellikle bu bozukluğa sahip olan insanlar bunu çevresinden gizlemeye çalışırlar yani fark edilmesi kolay bir durum değildir. Ama ortak bir özellik olarak ve fark edilmesi kolay bir özellik olarak şu söylenebilir. Bu bozukluğa sahip olan insanlar genellikle bedenlerine çok takıntılılardır. Ya çok kilolu olduğunu düşünürler ya çok zayıf olduklarını. Asla kendi bedenlerini beğenmezler kendilerini aynada görünce stresli olabilirler kendi yansımalarını görünce moralleri bozulabilir bu davranışlardan belki fark edilebilir.
- SOSYAL MEDYANIN YEME BOZUKLUĞU ÜZERİNDEKİ ETKİSİ SİZCE NE KADAR BÜYÜK?
- Çok büyük etkisi var. Aslında son zamanlarda biraz daha düzeliyor bedenini sev algısı artıyor. Bu yıllarda sosyal medyada oluyor önceki yıllarda dergilerde, televizyonlardaoluyordu.Bize dayatılan güzellik algıları var,güzellikstandartları var. Ama şu an düzeliyor Body shamingin artık yanlış bir şey olduğunu insanlar öğrenebiliyorlar. Bunu belki iki yıl önce sorsaydın çok fazla etkisi var derdim ama insanlar artık buna tepki gösterebiliyorlar.
- YEME BOZUKLUĞU OLAN BİRİSİ BUNU GİZLER Mİ? AİLE VE ARKADAŞLAR BUNU NASIL FARK EDER?
- Dediğim gibi gizleyebilir hem de çok iyi gizleyebilir. Annesinin babasının haberi olmayan bir sürü danışanım var.bulimia olsun anoreksiya olsun fark edilmiyor. Zaten yemek hakkında da genellikle bu insanlar yemeği gizli yemeği severler. Yani yiyorsa bile bunu kimsenin görmemesini istiyorlar. Ya da kendini kısıtlıyorsa, yemeğin yarısını atıyorsa kimsenin yanında olmamasını isterler bunun fark edilmesi biraz zordur .Bu nasıl fark edilebilir? Beden algısının değiştiğini düşünebilirse anca böyle fark edebilir. Ya da yemek düzenlerini üstüne ne kadar yedi, kaç lokmadaydı, ne yaptı, ne kadar sürede yedi diye bakılırsa bazen bu ters tepki verebiliyor insanları daha da gizleme yoluna geçebiliyorlar. Fark edilmesi genellikle o kişinin bedeniyle ilişkisinden en çok belirleyen nokta olabilir.
- YEME BOZUKLUKLARINDA HANGİ TEDAVİ YÖNTEMLERİ UYGULANIYOR?
- Şöyle ilk başta aslında bu tedavi üç kişiyle başlıyor. Doktor, psikolog, diyetisyen. Ama benim önerim genellikle bu tanıyı yeni yeni almak üzere olan insanları direkt psikoloğa yönlendiriyorum. Ama bu tanıyı almış ve bu artık sağlığına zarar verdiyse bu tedavide direkt doktorun tedavisi mineral vitamin takviyesi şeklinde. İkincisi diyetisyenin beslenme takviyesi ve en önemlisi de psikolog tedavisi olabiliyor. Yeme bozukluklarının asıl sebepleri genellikle psikolojik oluyor. Genellikle travma sonrası etki olabiliyor. Ya da bazen anoreksiya nevroza da şöyle. Ailede annesi baskın olan insanlar genellikle anoreksiya nevrozaya yatkın olabiliyorlar.Ya da bir travma sonucu, bir taciz sonucu genellikle bulimiyaya da anoreksiya gözlemlenebiliyor. O yüzden ilk başta psikologla başlanıyor. Tedavi sorunu eğer sağlık açısından ciddi boyutlardaysa doktor-psikolog. Doktor-psikolog da mental seviye biraz düzelttikten sonra diyetisyen devreye girerek beslenme programı oluşturuluyor.
- KİŞİLER KENDİLERİNDE VEYA ÇEVRELERİNDE BÖYLE BİR PROBLEM FARK ETTİKLERİNDE NE YAPMALILAR? - Şöyle, bunu karşı tarafa fark ettiğini bence -belli etmemeliler. Çünkü o zaman bu bozukluğa sahip olan insanlar daha da saklanma ya da daha da tetiklenme durumu yaşayabiliyorlar. Psikoloğa yönlendirebilirler ilk başta. Başka sebepler sunarak yönlendirebilirler. Ya da kendisine ne kadar bedeninin güzel olduğunu, ona övgüyle yaklaşabilirler. Onun dışında bir anda sen böyle yapıyorsun demek onları büyük ihtimalle travmalarını daha çok tetikleyip daha büyük sorunlara sebep açabilir.
- SAĞLIKLI BEDEN ALGISI GELİŞTİREBİLMEK İÇİN NELER YAPILABİLİR?
- İlk önce sosyal medyanın ya da insanların dayatıldığı güzellik algılarını boş vermek gerekiyor. Benim hep danışanlarıma da söylediğim şey, aynanın karşısına geçin. Her şey yolunda mı? Kendinizi seviyor musunuz? Artı 5 kilo olsa yine kendinizi sever miydiniz? Ya da eksi 5 kilo olsa yine kendinizi sever miydiniz? İnanın bir şey değişmiyor. Olay kendini sevmekle alakalı. Sağlıklı olmak tabi ki de önemli ama sağlıklı olmak 90-60-90 vücuda sahip olmak değil. Yağ oranı %20’nin aşağısında olmak değil. Sağlıklı olmak genel olarak vücudun bütün metabolizma olayları gerçekleşiyorsa gayet sağlıklısınız demektir.
- SON OLARAK BU KONUYLA İLGİLİ AİLELERE VE GENÇLERE VERMEK İSTEDİĞİNİZ EN ÖNEMLİ MESAJ NEDİR?
- İlk önce kimse kimseye body shaming yapma hakkına sahip değil. Buna diyetisyenler, doktorlar da dahil. İkincisi de böyle sorunları olan insanların üstüne gitmek yerine bunların bir önemi olmadığını belirtebilirsek bunların bize dışarıdan sokulan algılar olduğunu ve bunu anlatıp bunun bilincinde olup insanlara da ya da başka biri zorbalanıyorsa buna karşı koymak gerektiğini düşünüyorum. Diğerinde de çoğu psikolojik sorunlar beslenmeyle çok alakalı olabiliyor. Aynı bu yemek bozuklukları gibi o yüzden fark edildiğinde psikoanaliz tedavisi başlanılabilir. Genel olarak da belki fark edilmeden altyapıda, bilinçaltında böyle sorunlar olabilir. Bunun çözülmesi için de psikolog danışmanlığı alınabilir.
Diyetisyen Selinay Kaynar özelikle aileleri çocuklar ve gençlerle etkili iletişim kurarak onları bu ve benzeri travmalardan korumaya davet etti.
Kaynak: NILSU SEMIZ
Fotoğraf: Sosyal Medya
