Yıllardır Erzurum’un mu yoksa Artvin’in mi olduğu tartışılan cağ kebabı, yapılan araştırmalara göre bin yıllık kültürel bir miras olarak Kıpçaklardan günümüze ulaşmış durumda. İki şehir de kendi adını coğrafi işaret veya marka tesciliyle cağ kebabına bağlamış durumda: Erzurum, 2010 yılında “Oltu cağ kebabı” adıyla coğrafi işaret alırken, Artvin 2020’de “Yusufeli cağ döner” adıyla marka tescilini yaptı.
Artvin Çoruh Üniversitesi Turizm Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hüdayi Ercoşkun, her iki ilin iddiasının doğru olabileceğini belirterek şunları söyledi: “Bu iki kent, bin yıl önce Kıpçakların yaşadığı bölgenin içinde yer alıyor. Cağ kebabı da bu dönemde ortaya çıktığı için hem Artvin hem Erzurum’a ait olabiliyor.”
Prof. Dr. Ercoşkun, Selçukluların 11. yüzyılda Anadolu’ya ilerlemesiyle Kafkasya’daki dengelerin değiştiğini, Gürcistan Krallığı’nın kuzeyde yaşayan Kıpçak Türklerini ülkesine davet ederek yaklaşık 40 bin Kıpçak ailesini Artvin, Ardahan, Ahıska, Ahılkelek ve Batum çevresine yerleştirdiğini söyledi. Kıpçakların, Moğol istilası sonrası Gürcistan üzerinden bölgeye yerleştiğini ve Oğuz boylarıyla kaynaşarak Müslümanlığı benimsediğini vurgulayan Ercoşkun, “Bugün Artvin, Ardahan ve Erzurum hattındaki halk kültürünün birbirine bu kadar benzemesi tesadüf değildir” dedi.
Cağ Kebabının Tarihi ve Gelişimi
Ercoşkun, cağ kebabının kökeninin Orta Asya Türk mutfak kültüründeki şişte et pişirme geleneğine dayandığını belirterek, Kıpçakların bu geleneği Kafkasya’ya taşıdığını ve yüzyıllar içinde yerel damak tadıyla birleşerek günümüz cağ kebabına dönüştüğünü anlattı. 1050’li yıllarda Divanı Lügatit Türk’te etle ilgili 300’den fazla terimin geçtiğini, kuzu şişin söğüş olarak tarif edildiğini belirten Ercoşkun, “Atalarımız kuzuyu kestikten sonra etinin tamamını cağa vurarak bugünkü cağ kebabını yapmışlardır” dedi.
Prof. Dr. Ercoşkun, “Yatay şişte ağır ağır pişirilen et, sadece bir kebap değil, bin yıldır sürekliliğini koruyan bir kültürün sembolüdür. Bugün Erzurum ve Artvin çevresinde yaşatılan cağ kebabı, Kıpçaklardan günümüze uzanan bir gastronomik mirastır” ifadelerini kullandı.
Türkiye’de Popülerliği Artıyor
Coğrafi işaretli cağ kebabının Türkiye’nin birçok ilinde popülerliğinin arttığını belirten Ercoşkun, 2024 verilerine göre restoran sayılarının şu şekilde olduğunu aktardı: Erzurum ve İstanbul’da 50, Ankara’da 20, Bursa’da 15, Artvin, İzmir ve Kocaeli gibi illerde ise 10’ar restoran bulunuyor.
Ercoşkun, Doğu Karadeniz illerinde de popülaritesinin artmasının bölge gastronomi turizmine katkı sağladığını, cağ kebabının sadece Erzurum’a değil, Türkiye’nin gastronomik zenginliklerinin sembolü olduğunu vurguladı. Farklı illerde yaygınlaşması ve sevilmesi, kültürel paylaşım ve mutfak çeşitliliğinin en güzel örneklerinden biri olarak değerlendiriliyor.
