Aşılar son zamanlarda en çok konuşulan konu oldu. Tüm dünya ülkelerinin koronavirüs aşısına ulaşmasını ve artık karantina ve kilitlenmelerin sona ermesini görmeyi umut ediyoruz. Ancak aşı, olumlu yanlarının yanında birçok soruyu da gündeme getirdi.

Konuya "Aşı nedir?" sorusuyla başlayalım. Basit tutalım. Aşı, vücudun enfeksiyondan korunmasına yardımcı olmak için genellikle bir enjeksiyon kullanılarak verilen biyolojik bir ilaçtır.

Aşılar, vücudun çevremizdeki patojenlere, hastalığa neden olan organizmalara karşı savaşmasına yardımcı olur. Vücudun hastalıkla savaşmasını ve sağlıklı kalmasını sağlayan, hastalığa karşı bir düzeyde bağışıklık elde ederler.

NASIL ENFEKSİYON KAPARIZ?

Patojenler enfeksiyonlara neden olur. Vücuda girdiklerinde çeşitli sorunlara neden olabilirler. Bugün, dört ana patojen kategorisi olduğunu biliyoruz: Virüsler, bakteriler, mantarlar ve parazitler.


Virüsler

DNA veya RNA'dan oluşan, diğer bir deyişle genetik kod ve proteinle kaplı virüsler, vücudun sağlıklı hücrelerini istila ederek, kendi kopyalarını çıkararak ve daha sonra vücutta daha fazla hücreyi istila ederek çalışır. Bu bir enfeksiyon oluşturur.

Virüs türleri şunlardır:

- Nezle, soğuk algınlığı

- Grip

- Kızamık

- Uçuk

- HIV ve AIDS

- Norovirüs ve Rotavirüs

- Menenjit

- COVID-19


Bakteriler

Bakteriler her yerdedir. Lactobacillus gibi bazıları bizim için iyi, bazıları ise pek iyi değildir. Kötü bakteriler patojenik bakteri olarak bilinir ve vücutta bakteriyel enfeksiyonlara neden olur. Neyse ki bizim için bakteriyel enfeksiyonlar genellikle antibiyotikler veya vücudun doğal bağışıklık tepkisi ile tedavi edilebilir.

Patojenetik bakteri türleri şunlardır:

- Tüberküloz

- İdrar yolu enfeksiyonları (İYE)

- E. coli

- Belsoğukluğu

- Selülit

- Salmonella


Mantarlar

Hayır, bunlar sadece akşam yemeğinde yediğiniz mantarlar değil. Mantarlar çok daha fazlasıdır. Milyonlarca mantar türü vardır ve çeşitli ortamlarda büyüyebilirler. Mantarlar, bir zarla kaplanmış ve kalın bir hücre duvarı ile korunan bir çekirdeğe sahiptir. Bu, onlardan kurtulmayı çok zorlaştırabilir. Vücudun içinde mantar enfeksiyonları kök salabilir ve her türlü soruna neden olabilir.

Mantar enfeksiyonu türleri şunlardır:

- Pamukçuk

- Saçkıran

- Sporcu ayağı


Parazitler

Bunlar, her türlü soruna neden olabilecek canlı vücut istilacılarıdır. Genellikle, yaşayan bir organizmayı besleyerek gelişirler ve kirli yiyecek, su ve toprak ve hatta kan yoluyla yayılırlar.

Parazit hastalıkları türleri şunlardır:

- Toksoplazmoz

- Sıtma

- Bit

- Solucanlar


AŞILAR NASIL ETKİ EDER?

Aşılar, vücudun bir enfeksiyona karşı uygun bir bağışıklık tepkisi geliştirmesine yardımcı olarak çalışır. Bu, bir enfeksiyonu taklit ederek yapılır. Aşılar, vücudun doğal bağışıklık sisteminin kendisini virüse karşı koruyacak antikorlar oluşturmasını sağlar. Bu antikorlar daha sonra vücut gerçek hastalıkla karşılaştığında yeniden üretilebilir.

Aşı olmadan, vücudun doğal kaynaklarının bir hastalıkla savaşmak için uygun antikorları oluşturması günler alabilir. Bazen bu çok uzun sürer ve vücudu zayıflatabilir, ciddi semptomlara ve hatta ölüme neden olabilir.

AŞI TÜRLERİ

Tüm aşılar aynı şekilde oluşturulmaz. Aşının etkili olabilmesini sağlamak için çeşitli yöntemler kullanılır. Piyasadaki farklı türlere bir göz atalım.

İnaktif Aşı

Isı, kimyasallar, radyasyon veya diğer ajanlar kullanılarak inaktive edilmiş aşılar, inaktive edilmiş virülan madde içerir. Bu, bir bağışıklık tepkisini tetikleyebileceği, ancak hastalığa neden olmayacağı anlamına gelir.


İnaktif aşı örnekleri:

- Çocuk felci aşısı

- Hepatit A aşısı

- Kolera aşısı

- Boğmaca aşısı

- CoronaVac (Sinovac COVID-19) aşısı


Zayıflatılmış Aşı

Bu tür aşılar, canlı aşı olarak bilinir. Ancak bu, sadece bir virüs enjekte edileceğiniz ve kendi başınıza savaşmanız gerektiği anlamına gelmez. Bu aşı türünde virüs zayıftır, bu nedenle hastalığa neden olmaz, ancak yeterli bir bağışıklık tepkisi oluşturur.

Zayıflatılmış aşı örnekleri:

- MMR (kızamık, kabakulak ve kızamıkçık)

- Varisella (su çiçeği)


Viral Vektör Aşısı

Viral vektörler, aşı yapmak için kullanılan en modern teknolojilerden biridir. Bir bağışıklık tepkisi oluşturmak için zararsız olan bir virüsün veya virüsün bir parçasının değiştirilmiş bir sürümünü kullanarak çalışırlar. Örneğin, COVID-19 virüsünün yüzeyinde bulunan dikenli protein sayesinde, viral vektörler vücudun hastalığı tanımasına ve ona karşı savaşmasına yardımcı olabilir.

Viral vektör aşı örnekleri:

- Oxford - AstraZeneca aşısı (COVID-19)

- Sputnik V (COVID-19)

- Zabdeno / Mvabea Ebola aşısı


Toksoid Aşılar

Toksoid aşılar, kimyasallar veya ısı kullanılarak zararsız hale getirilmiş inaktive edilmiş bir toksin içerir. Bu, vücudun bir tepki geliştirmesine ve kendini hastalığa karşı korumasına izin verir.

Toksoid aşı örnekleri:

- Tetanos

- Difteri

- Botulinum


Alt Birim Aşılar (Rekombinant, Polisakkarit ve Konjugat)

Bu aşı grubu, patojenin belirli bir bölümünü kullanarak ve onu bir bağışıklık tepkisini tetiklemek için kullanarak çalışır. Hastalık “ölü” olduğundan ve küçük partiküller kullanıldığından, bu tür aşılar bazen diğerlerinden daha az riskli kabul edilir. Ancak, alıcının bir takviye aşısına ihtiyacı olabilir.

Alt birim aşı örnekleri:

- Hepatit B

- HPV (İnsan papiloma virüsü)

- Boğmaca

- Pnömokok hastalığı

- Zona hastalığı


RNA Aşıları

RNA veya mRNA aşıları, vücudumuzun bir hastalığa nasıl tepki vereceğini ve onunla nasıl savaşacağını öğretmek için özel olarak tasarlanmıştır. Bu tür aşılar daha çağdaş yaklaşımlardır ve Zika ve kuduz gibi hastalıkları hedef alma potansiyeline sahiptir. İnternetteki yanlış bilgilerin aksine, mRNA aşıları, DNA'nın depolandığı hücrenin çekirdeğine girmediği için DNA'yı değiştirmez.

mRNA aşı örnekleri:

- Pfizer-BioNTech (COVID-19)

- Moderna (COVID-19)

Yukarıda belirtilen tüm aşı türleri denenmiş ve test edilmiş, kullanım için onaylanmıştır. Bazıları aşı olarak kullanımlarında daha yeni olsa da, bu onların güvenli olmadığı veya test edilmediği anlamına gelmez.

AŞI HAKKINDA SIKÇA SORULAN SORULAR

İhtiyaç duyduğunuz yanıtları almanıza yardımcı olmak için aşılar hakkında en sık sorulan bazı soruları aşağıda hızlıca yanıtlayacağız.

- Aşıdan sonra hastalanabilir miyim?

Herhangi bir aşı veya ilaç için yüzde 100 etkinlik nadir olarak verilir. Ancak, ruhsat almak için aşıların işe yaradığının kanıtlanması gerekir. Bununla birlikte, hala hastalanmak mümkündür. Aşı olduktan sonra hastalanabilirsiniz, ancak ciddi komplikasyon veya ölüm riskiniz çok daha düşük olur.

- Sağlıklıyım, vücudumun bir virüsle tek başına savaşmasına izin veremez miyim?

Olabilir, izin verebilirsiniz. Ancak, kendinizi ciddi komplikasyonlar ve hatta ölüm riskiyle karşı karşıya bırakırsınız. Örneğin menenjit veya kızamık gibi hastalıkların hayat boyu kalıcı sonuçları olabilir. Aşılama, bağışıklık sisteminizi kontrollü bir ortamda enfeksiyonla savaşacak şekilde geliştirmenize olanak tanır ve bu da sizin için riski azaltır.

- Aşının yan etkileri iyi bir işaret mi?

Bölgede ağrı, yorgunluk, grip benzeri semptomlar, bunları bir aşıdan sonra yaşadıysanız, "Evet, aşım işe yarıyor" diye düşünebilirsiniz ve bu doğrudur. Yaptırdığınız aşının çalıştığı anlamına gelir. Ancak semptomlarınız veya yan etkileriniz size ne kadar etkili olduğunu söylemez.

Bir aşının ardından yan etki geliştirip geliştirmediğiniz, ne kadar etkili olduğunun göstergesi değildir. Yani yan etki olsun ya da olmasın, aşınız işe yarıyor.

- Sürü bağışıklığı işe yarayacak mı?

Evet, sürü bağışıklığı işe yarayacak. Ama muhtemelen düşündüğünüz gibi değil. Sürü bağışıklığı, şu ya da bu nedenle aşı olamayanları korur. Bunun nedeni düşük bağışıklık veya alerji vb. olabilir. Yüksek aşı oranları sayesinde virüs yayılamaz ve bu nedenle savunmasız kişi korunmuş olur. Bu, sürü bağışıklığıdır.

Şimdi, diyelim ki aşıyı kimse olmuyor ya da çok az kişi oluyor. Virüs kolayca yayılabilir ve savunmasız kişinin enfekte olma olasılığı daha yüksek hale gelir.

- Aşı pasaportu nedir?

Aşı pasaportu, seyahatinizden önce belirli aşıları yaptırdığınızı gösteren bir belge veya kayıttır. Aşı olamayanlara karşı ayrımcı olduğu yönündeki eleştirilerle karşı karşıya kalsa da, seyahatleri kolaylaştırmak için tasarlanmıştır. Aşı pasaportu (veya aşı kaydı) göstermek, yolcuların karantina ve diğer ek testlerden kaçınmasına yardımcı olabilir.

Koronavirüs aşı pasaportunun uygulamada kullanılıp kullanılmayacağı ise halihazırda sıcak bir tartışma konusu.

- Aşı pasaportları yasal mı?

Aşı pasaportları yasal bir gri alana giriyor ve yüzde 100 yasal olup olmadıkları konusunda bugüne kadar açık bir yasal cevap yok. Hiç kimse bir kişiyi aşı yapmaya zorlayamazken, belirli hizmetlere erişimin kısıtlanması yaşam hakkını koruma açısından yasal olabilir. Aynı zamanda herkesin sağlığı ile ilgili kararlar alma hakkı vardır. Zorla aşılama, özgürlük hakkını ihlal eder. Bu nedenle şu anda birçok ülke, COVID-19 ile ilgili olarak bir "aşı pasaportu" veya eşdeğeri sunup sunmama sorunuyla karşı karşıyadır.

- Aşılar otizme neden olur mu?

Hayır, bu efsane, Dr. Andrew Wakefield'in başkanlık ettiği bir "araştırmadan " kaynaklanmaktadır. Yalnızca 12 çocuğu içeren araştırma, yetersiz veri ve açıklanmayan mali çıkarlar nedeniyle yazar tarafından hızlı bir şekilde iptal edildi. Sonuç olarak, Dr. Wakefield'ın tıbbi lisansı iptal edildi. Bu çalışmanın ardından, otizm ile MMR aşısı arasında bir bağlantı olup olmadığını belirlemek için başka çalışmalar daha yapıldı ve hepsi boş çıktı.

Editör: Haber Merkezi